به گزارش راه شلمچه، در دنیای امروز، دیپلماسی عمومی به عنوان یک ابزار کلیدی در روابط بین‌المللی شناخته می‌شود. نوروز، به عنوان یک جشن باستانی و نماد صلح و دوستی، می‌تواند به عنوان یک عامل مؤثر در تقویت این روابط عمل کند. شفقنا رسانه در مصاحبه ای به بررسی چگونگی استفاده از نوروز در دیپلماسی عمومی و تأثیر آن بر ایجاد همبستگی فرهنگی می پردازد.
فاطمه نوری راد، دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات می‌گوید: کلیدی‌ترین نقش در نمادین شدن نوروز، رسانه‌ها هستند. با این حال، به نظر می‌رسد عملکرد رسانه‌ها در این زمینه رضایت‌بخش نبوده است. ما می‌توانستیم تولیدات رسانه‌ای متنوعی برای معرفی نوروز داشته باشیم که نه تنها در حوزه تمدنی ایران و خاورمیانه، بلکه در سطح جهانی نیز منتشر شود. همان‌طور که کودکان در سرتاسر جهان با شخصیت‌هایی چون بابانوئل و جشن‌های شکرگزاری و هالووین آشنا هستند، نوروز نیز پتانسیل بالایی دارد تا داستان‌ها و محتوای غنی، جذاب و مستند درباره آن تولید شود. این وظیفه بر عهده رسانه‌ها، وزارت امور خارجه و تمامی افراد ایران‌دوست است تا از این طریق به سمت دیپلماسی عمومی گام بردارند؛ چراکه معرفی نوروز به معنای معرفی فرهنگ و تمدن ایران نیز خواهد بود.
متن گفت‌و‌گوی شفقنا با فاطمه نوری راد، دکترای علوم ارتباطات و پژوهشگر حوزه فرهنگ و ارتباطات را در ادامه می‌خوانید.
چگونه نوروز می‌تواند به عنوان یک نماد برای تقویت روابط فرهنگی میان کشورهای مختلف مورد استفاده قرار گیرد؟
نوروز، به عنوان یک جشن باستانی و جهانی، می‌تواند به عنوان نمادی مهم برای همبستگی جغرافیای معنوی ایران تلقی گردد. جغرافیای معنوی ایران شامل کشورهای حوزه تمدنی ایران است که ریشه‌های عمیق آن در تاریخ و فرهنگ ملت‌های این کشورها نهفته است. از آنجا که مردم این سرزمین‌ها به اجرای این جشن می‌پردازند، نوروز می‌تواند به عنوان پلی برای ارتباطات بین‌فرهنگی میان کشورها عمل کند.
اکثر کشورهای همسایه ما از جمله افغانستان، آذربایجان، ترکمنستان، تاجیکستان و گاهی ازبکستان، نوروز را گرامی می‌دارند. علاوه بر این، نوروز می‌تواند به عنوان یک محصول مشترک برای همکاری‌های جمعی مورد استفاده قرار گیرد؛ به گونه‌ای که تجربیات و سنت‌های مرتبط با نوروز را به اشتراک گذاشته و روابط فرهنگی خود را تقویت نمایند.
با توجه به مشترکات و ویژگی‌های مشابه میان کشورهای حوزه تمدنی ایران، امکان ایجاد روابط بین‌المللی ویژه‌ای وجود دارد که می‌تواند نوروز را به عنوان سمبل این منطقه معرفی کند. برگزاری رویدادهای مشترک، تبادل هنرمندان و برگزاری نمایشگاه‌های هنری از جمله اقداماتی هستند که می‌توانند در زنده نگه داشتن جغرافیای تمدنی ایران مؤثر واقع شوند و در عین حال موجب شکل‌گیری درک متقابل از فرهنگ‌ها و آداب و رسوم جدید گردند.
علاوه بر این، واژه “نوروز” خود یک کلمه پارسی است که نمادهایی چون هفت سین نیز می‌توانند در گسترش زبان فارسی مؤثر باشند. بنابراین تقویت نوروز نه تنها موجب حفظ سنت‌ها خواهد شد بلکه به ترویج زبان فارسی نیز کمک شایانی خواهد کرد.
با این اوصاف نوروز چه نقش‌هایی می‌تواند در دیپلماسی فرهنگی ایفا کند و چگونه می‌تواند به تقویت روابط بین‌المللی کمک کند؟
نوروز به عنوان یک جشن جهانی، می‌تواند نقش بسزایی در دیپلماسی فرهنگی ایفا کرده و ارتباطات بین‌المللی را تقویت نماید. این جشن نه تنها در حوزه تمدنی ایران تأثیرگذار است، بلکه در کشورهای مختلف نیز فرصتی برای شکل‌گیری روابط دیپلماتیک و فرهنگی فراهم می‌آورد. سفرای خارجی در ایران به خوبی از نوروز به عنوان فرصتی برای گسترش ارتباطات بین‌المللی و دیپلماسی عمومی بهره‌برداری می‌کنند؛ آنان با برگزاری جشن‌ها و اشتراک‌گذاری مطالب مرتبط در شبکه‌های اجتماعی، این مناسبت را گرامی می‌دارند.
ما نیز می‌توانیم از این فرصت نوروز در کشورهای دیگر استفاده کرده و ارتباطات بین‌المللی خود را تقویت کنیم. افزون بر این، نوروز به عنوان نماد ارزش‌های انسانی نظیر صلح، همزیستی و احترام به طبیعت، می‌تواند مبنایی برای همکاری‌های بین‌المللی و ترویج صلح در سطح جهانی باشد. همچنین، این جشن فرصتی مناسب برای معرفی ایران به عنوان یک نماد ثانویه فراهم می‌آورد.
زمینه‌های موجود در دیپلماسی فرهنگی همچنین می‌تواند منجر به همکاری‌های اقتصادی و تجاری گردد. بدین ترتیب، جشن‌های نوروز فرصتی برای معرفی محصولات مختلف از جمله صنایع دستی و ایجاد همکاری‌های جدی‌تر در زمینه سرمایه‌گذاری و تجارت فراهم می‌آورد. سرمایه‌گذاران مختلف می‌توانند به مناسبت نوروز در کشورهای دیگر حضور یافته و محصولات ایرانی را معرفی کنند.
آیا جشن نوروز می‌تواند به عنوان یک ابزار برای ترویج صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز در مناطق درگیر در منازعات مورد استفاده قرار گیرد؟
بله، به ویژه میان همسایگان ما، نوروز قادر است ابزاری مؤثر برای ترویج صلح و همزیستی مسالمت‌آمیز باشد. ارزش‌هایی که در ذات نوروز نهفته است، مبنای گفتمان آن را تشکیل داده و نقطه شروعی برای گفتگو و همکاری میان گروه‌های مختلف فراهم می‌آورد.
در کشورهای همسایه نیز نوروز می‌تواند زمینه‌ای برای شناسایی مشابهت‌های فرهنگی ما ایجاد کند که منجر به همکاری‌های بعدی گردد. این امر امکان تبدیل منازعات به صلح را فراهم خواهد کرد؛ زیرا مذاکرات زمانی مؤثر واقع خواهند شد که زمینه مشترکی وجود داشته باشد. نمونه‌ای از این امر را می‌توان در تاجیکستان مشاهده کرد.
علاوه بر این، نوروز قادر است هویت مشترکی بر اساس ارزش‌های فرهنگی- تاریخی مشترک شکل دهد که حس تعلق ما را تقویت کرده و احساس همبستگی میان مناطق مورد منازعه ایجاد کند. فضای صلح‌آمیز، دوستی و شادی که با نوروز همراه است، همچنین کمک شایانی به کاهش تنش‌ها میان مناطق مختلف خواهد نمود.
چگونه رسانه‌ها می‌توانند جشن نوروز را به عنوان یک رویداد فرهنگی مهم در سطح جهانی معرفی کنند و تأثیر آن بر دیپلماسی عمومی چیست؟
کلیدی‌ترین نقش در نمادین شدن نوروز، رسانه‌ها هستند. با این حال، به نظر می‌رسد عملکرد رسانه‌ها در این زمینه رضایت‌بخش نبوده است. ما می‌توانستیم تولیدات رسانه‌ای متنوعی برای معرفی نوروز داشته باشیم که نه تنها در حوزه تمدنی ایران و خاورمیانه، بلکه در سطح جهانی نیز منتشر شود. همان‌طور که کودکان در سرتاسر جهان با شخصیت‌هایی چون بابانوئل و جشن‌های شکرگزاری و هالووین آشنا هستند، نوروز نیز پتانسیل بالایی دارد تا داستان‌ها و محتوای غنی، جذاب و مستند درباره آن تولید شود. این وظیفه بر عهده رسانه‌ها، وزارت امور خارجه و تمامی افراد ایران‌دوست است تا از این طریق به سمت دیپلماسی عمومی گام بردارند؛ چراکه معرفی نوروز به معنای معرفی فرهنگ و تمدن ایران نیز خواهد بود.
شایان ذکر است که برخی از پلتفرم‌های آنلاین مانند یوتیوب، اینستاگرام و تلگرام بازدید بیشتری نسبت به رسانه‌های رسمی دارند و می‌توان از آن‌ها برای اشتراک‌گذاری جشن‌ها و اطلاعات مربوط به نوروز بهره برد. به عنوان مثال، برگزاری رویدادهایی نظیر کنسرت آنلاین جشنواره فرهنگی می‌تواند فرصتی فراهم آورد تا مردم سراسر جهان بتوانند در آن شرکت کنند.
علاوه بر این، از آنجا که نوروز جنبه سیاسی ندارد و متعلق به کل تمدن ایران است، اثرگذاری آن بیشتر خواهد بود و زمینه‌ای مهم‌تر برای دیپلماسی عمومی فراهم می‌آورد تا بتوان از آن برای ترمیم چهره ایران در سطح بین‌المللی استفاده کرد.
