به گزارش راه شلمچه، آمریکا در چهل سال گذشته تحریم‌های متعددی علیه ایران اعمال کرده است، اما شدت و میزان این تحریم‌ها در دوران ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ در کاخ سفید بیشتر شده است. در واقع ترامپ از همان ابتدا و قبل از تکیه زدن به کرسی ریاست کاخ سفید، طبل خروج از برجام را می‌کوبید تا اینکه بالاخره بعد از دو سال کش و قوس ۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۷ (۹ می ۲۰۱۸) رسما از برجام خارج شد.
در این مدت، اما آمریکا ذیل دولت ترامپ فهرست بلند و بالایی از تحریم‌ها را علیه ایران اعمال کرد؛ تحریم‌هایی که از مراکز، شرکت‌ها، سازمان‌ها، نهاد‌ها، موسسات داخلی و حتی خارجی مرتبط با ایران تا شخصیت‌های مختلف را دربرمی‌گیرد.
ترامپ بعد از خروج از برجام، چه تحریم‌هایی علیه ایران وضع کرد؟
گفته‌ها حاکی از این است که دولت ترامپ بعد از خروج از توافق هسته ای، ۶۰ اقدام تحریمی علیه کشورمان انجام داده است که برخی از آنها، دستورات اجرایی هستند مثلا دستور اجرایی ۱۳۹۰۲ که کلیت اقتصاد ایران را تحریم کرده است، در واقع از این نوع دستورها، حداقل ۵ مورد وجود دارد، همچنین ۵۵ مورد هم شناسایی‌های جدیدی که انجام شده و افراد و نهاد‌های جدیدی به لیست تحریم‌های آمریکا اضافه شده‌اند یا به بهانه‌های جدیدی مجددا تحریم شدند.
این مجموعه اقدامات دولت ترامپ در زمینه تشدید تحریم‌های ایران که از سوی اندیشکده‌های آمریکایی به عنوان راهبرد تحکیم دیوار تحریم (FSW) نام گرفت، به این شکل بود که تحریم‌هایی که در فضای واقعی وجود داشت، با دلایل و بهانه‌های مختلف تحکیم شد، به عنوان مثال با وجود اینکه بانک مرکزی ایران به دلیل برنامه هسته‌ای کشورمان تحریم بود، مجددا به بهانه حمایت از تروریسم و با استفاده از تگ SDGT، تحریم شد و عملا دیوار مستحکمی از تحریم‌ها شکل داد، به همین دلیل دیگر صرف برداشتن تحریم بانک مرکزی در قانون دفاع ملی که ذیل برجام برداشته شده است، شرایط را برای فعالیت بانک مرکزی فراهم نمی‌کند و شرایط همان طور سخت باقی می‌ماند، چراکه بانک مرکزی ایران ذیل دستور اجرایی ۱۳۲۲۴ به صورت مجدد تحریم شده است.
همین شرایط در زمینه نفت کشورمان هم وجود دارد، چراکه این بخش هم اوایل آبان ماه در آستانه انتخابات ریاست جمهوری آمریکا، مجددا تحریم شد. در واقع، تمام تحریم‌هایی که در برجام اجرای آنها موقتا تعلیق شده بود، در دولت ترامپ با عنوانی دیگر مجددا تحریم شده‌اند!
حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در گفت‌وگو با باشگاه خبرنگاران جوان، درباره تعداد تحریم‌هایی که ترامپ علیه ایران وضع کرد، گفت که بعد از پیروزی دونالد ترامپ در انتخابات سال ۲۰۱۶ آمریکا یکی از شعار‌های انتخاباتی او برای جلب حمایت لابی صهیونیستی خروج از برجام و اعمال تحریم‌های فلج کننده علیه ایران بود، که بعد از ورود شبه کاخ سفید آن را عملیاتی کرد. در حقیقت ترامپ تحت تاثیر لابی صهیونیستی یک نوع مقابله با جمهوری اسلامی و جنگ اقتصادی علیه ایران آغاز کرد، به همین دلیل کشورمان آسیب‌های جدی در حوزه اقتصادی دید، حتی بسیاری از کشور‌ها مانند هند، کره جنوبی و ژاپن تحت تاثیر فشار‌های آمریکا پول‌های ایران را که در چارچوب تبادل اقتصادی بود را بلوکه کردند که این موضوع هم آسیب‌های جدی به تهران وارد کرد، لذا این تحریم‌ها بی سابقه‌ترین تحریم‌ها علیه یک کشور در طول تاریخ تلقی می‌شود.
هانی زاده در ادامه گفت که ترامپ در سال ۲۰۱۸ از برجام خارج شد و در طول ۲ سال و نیم گذشته سنگین‌ترین تحریم‌های تاریخ را علیه ایران وضع کرد، به نظر می‌رسد که تعداد موارد تحریمی علیه افراد، موسسات، نهاد‌های داخل و خارج از ایران که با ایران در تعامل هستند از ۳۰۰ مورد بیشتر بوده است.
نگاهی به تحریم‌هایی که در ۲ سال و نیم گذشته علیه ایران وضع شد
آمریکا ۱۴ آبان ماه سال ۱۳۹۷ رسما دور جدید تحریم‌های ایران را اعلام کرد، پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا گفت که تحریم در زمینه‌های انرژی، بانکی، حمل و نقل و صنایع کشتی‌سازی است. از زمان روی کار آمدن دولت ترامپ، ما دست به ۱۹ دور تحریم زده‌ایم که ۱۶۸ نهاد ایران را مورد هدف قرار داده‌اند. منوچین وزیر خزانه‌داری آمریکا هم گفت که «از امروز صبح ما تحریم‌های کامل خود را علیه ایران آغاز می‌کنیم. این بخشی از مکانیسم فشار اقتصادی بی‌سابقه است. تحریم‌های امروز بیش از ۷۰۰ نفر، مؤسسه، هواپیما و صنایع موشکی را شامل می‌شود. بیش از ۳۰۰ مورد تحریم‌ها، اهداف جدیدی را در بر می‌گیرند، علاوه براین ۱۰۰ مورد دیگر نیز آن‌هایی هستند که قبلاً در لیست تحریم‌ها بودند و به خاطر برجام از لیست خارج شده بودند و اکنون مجدداً در لیست قرار می‌گیرند.
او همچنین گفت که این تحریم‌های بسیار قدرتمند، همچنین سیستم بانکی، انرژی و کشتیرانی ایران را مستقیماً هدف قرار می‌دهد. اقدامات امروز ما همچنین شناسایی ۴۰۰ مورد، از جمله ۲۰۰ فرد و کشتی، در بخش انرژی و کشتیرانی ایران، ایران ایر و هواپیمایی ملی ایران، بیش از ۶۵ هواپیما و شناسایی حدود ۲۵۰ نفر در ارتباط با دارایی‌های بلوکه شده که در لیست ویژه ملی قرار دارند و سازمان انرژی اتمی ایران را دربرمی‌گیرند.
شبکه بانکی سوئیفت، ستون فقرات برای تبادلات مالی جهان، ۵ نوامبر سال ۲۰۱۸ (۱۴ آبان ماه سال ۱۳۹۷) گفت که خدمات بانکی خود را به چندین بانک ایران، بعد از اینکه آمریکا تحریم‌هایی علیه تهران را تجدید کرد به حالت تعلیق درآورده است. منوچین، وزیر خزانه‌داری آمریکا در این باره گفت که سوئیفت دادن خدمات به بانک مرکزی ایران را قطع و نهاد‌های مالی ایران را لیست‌گذاری خواهد کرد.
همچنین ۱۷ آبان ماه سال ۱۳۹۷، رئیس‌جمهور آمریکا «فرمان اجرایی برقراری وضعیت اضطراری ملی در رابطه با ایران» را برای یکسال دیگر تمدید کرد. در متن اطلاعیه کاخ سفید آمده‌است که «روابط ما با ایران هنوز عادی نشده است و پروسه اجرای توافقات با ایران به تاریخ ۱۹ ژانویه ۱۹۸۱ ادامه دارد. در ادامه آمریکا در آوریل سال ۲۰۱۹ کشور‌هایی را که همچنان به خرید نفت از ایران بعد از پایان فرصت شش‌ماهه، ادامه بدهند تهدید به تحریم کرد.
۸ مه سال ۲۰۱۹ (۱۸ اردیبهشت ماه سال ۱۳۹۸) ترامپ، با صدور یک فرمان اجرایی صنایع فولاد، آهن، مس و آلومینیوم ایران را تحریم کرد. در ادامه دفتر کنترل دارایی‌های خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا در روز جمعه ۱۷ خرداد ۱۳۹۸ طی بیانیه‌ای اعلام کرد که ایالات متحده آمریکا، شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس و ۳۹ زیرمجموعه و نمایندگی‌های فروش آن در خارج از ایران را در فهرست سیاه قرار داده است.
۱۳ آبان ماه سال ۱۳۹۸ستاد کل نیرو‌های مسلح به همراه ۹ شخص حقیقی شامل (سیدمجتبی خامنه‌ای، محمدمهدی گلپایگانی، ابراهیم رئیسی، علی اکبر ولایتی، غلامعلی حدادعادل، محمدحسین باقری، غلامعلی رشید، حسین دهقان، وحید حقانیان) در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفتند.
یکم آذر ماه ۱۳۹۸ محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در فهرست تحریم‌های وزارت خزانه‌داری آمریکا قرار گرفت. وزارت خزانه‌داری آمریکا همچنین اعلام کرد صنایع آهن و فولاد و نیز علی عبدالهی هماهنگ‌کننده ستاد کل نیرو‌های مسلح، محمدرضا آشتیانی، جانشین رئیس ستاد کل نیرو‌های مسلح، محسن قمی معاون ارتباطات بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری، محسن رضایی دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی و غلامرضا سلیمانی رئیس سازمان بسیج مستضعفین، افرادی هستند که در فهرست تحریم‌ها قرار گرفته‌اند.
کرونا هم نتوانست جلوی مدعیان حقوق بشر را در اعمال تحریم بگیرد!
۲۸ دی ماه ۱۳۹۸ وزارت خارجه آمریکا، حسن شاهوارپور، فرمانده قرارگاه، ولی عصر سپاه پاسداران در استان خوزستان را تحت تحریم قرار داد. ۱۰ بهمن ماه سال ۱۳۹۸ تراکنش‌های مالی کانال سوئیس مربوط به بیماران مبتلا به سرطان و نیازمند پیوند اعضا را هم بست. در اسفند ۱۳۹۸ در پی شیوع ویروس کرونا، بازهم دولت ترامپ دست بردار نبود و تحریم‌های تازه‌ای را علیه جمهوری اسلامی ایران وضع کرد. وزارت امور خارجه آمریکا، اسامی پنج نفر از افرادی را که تحت تحریم قرار گرفتند به این شرح اعلام کرد که عبارتند از محمدمهدی هدوی، کامران دانشجو، عارف بالی لاشک، مهدی تهرانچی و علی‌مهدی پورعمرانی.
آمریکا همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و همه افراد، سازمان‌ها و مراکزی مرتبط با آن، نام سازمان فضایی، مرکز تحقیقات فضایی و پژوهشگاه فضایی ایران، عمران و مواد مرتبط با فعالیت‌های هسته‌ای، نظامی و موشک بالستیک ایران اعمال کرد. این وزارت‌خانه آمریکا در این راستا اعلام کرد که در نتیجه این تحریم، فروش آهن، گرافیت، زغال‌سنگ ناخالص یا آماده و نرم‌افزار هماهنگ‌سازی اهداف صنعتی، در صورت به کار رفتن این مواد در بخش عمرانی ایران، قابل تحریم خواهند بود.
۲۹ شهریور ۱۳۹۹، آمریکا هرچند تمام توانش را برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل و جلوگیری از لغو محدودیت‌های تسلیحاتی به کار گرفت، اما با پاسخ «نه» سازمان ملل و شورای امنیت مواجه شد. در ادامه ۳۱ شهریور ۱۳۹۹، آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه وزارت دفاع وضع و سایر بخش‌های این وزارت‌خانه را نیز تحریم کرد. همچنین براساس فهرست اعلام شده از سوی مقام‌های دولت آمریکا و وزارت خزانه‌داری این کشور (بهروز کمالوندی سخنگوی سازمان انرژی اتمی، محمد قنادی مراغه معاون سازمان انرژی اتمی، جواد کریمی ثابت معاون سازمان انرژی اتمی، حمیدرضا قدیریان، احمد اصغری شیوایی، پژمان رحیمیان معاون سازمان انرژی اتمی) از جمله افراد مرتبط با سازمان انرژی اتمی هستند که به فهرست تحریم‌ها اضافه شدند.
۸ اکتبر ۲۰۲۰ وزرات خزانه‌داری آمریکا ۱۸ بانک ایران را مورد تحریم قرار داد، در فهرست جدید آمریکا، بانک سرمایه‌گذاری امین، کشاورزی، مسکن، رفاه کارگران، شهر، اقتصاد نوین، بانک قرض‌الحسنه رسالت، حکمت ایرانیان، ایران‌زمین بانک، بانک تعاون منطقه اسلامی، کارآفرین، خاورمیانه، مهر ایران، پاسارگاد، سامان، سرمایه، توسعه تعاون و بانک گردشکری تحریم شدند.
وزارت امور خارجه و وزارت خزانه‌داری آمریکا به طور هم‌زمان «عبدالرضا رحمانی فضلی»، وزیر کشور را تحریم کرده‌اند. رحمانی فضلی و خویشاوند درجه یک وی دیگر اجازه ورود به خاک آمریکا را ندارند. وزارت خزانه‌داری ایالات متحده به جز عبدالرضا رحمانی فضلی، هشت نفر دیگر از مقام‌های جمهوری اسلامی ایران را در فهرست تحریم‌های خود وارد کرده است. دفتر کنترل دارایی خارجی وزارت خزانه‌داری آمریکا پنج عضو شورای نگهبان در جمهوری اسلامی ایران را در فهرست تحریم قرار داد. «آیت‌الله احمد جنتی»، دبیر شورای نگهبان، «محمد یزدی» از فقهای شورای نگهبان، «عباسعلی کدخدایی» سخنگو، «سیامک ره‌پیک» و «محمدحسن صادقی‌مقدم» هر سه از حقوقدانان شورای نگهبان این افراد هستند. تحریم این افراد شامل توقیف دارایی احتمالی و حساب بانکی در حوزه قضایی آمریکا و ممنوعیت ورود به ایالات‌متحده است.
دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (اوفک) وابسته به وزارت خزانه‌داری ایالات متحده آمریکا، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران را هم در لیست تحریم قرار داده است. وزارت خزانه‌داری آمریکا «محمدجواد ظریف» وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران را هم وارد فهرست تحریم‌های «دفتر کنترل دارایی‌های خارجی» (اوفک) کرد. ایالات متحده امریکا حتی آیت‌الله سیدعلی خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی و بیت ایشان را نیز لیست‌گذاری کرده است.
البته این تمام تحریم‌هایی نبود که آمریکا بر ایران اعمال کرد، این کشور طی ۲ سال و نیم گذشته بسیاری دیگر از مقامات، موسسات، نهاد‌ها و شرکت‌هایی داخل و خارج از ایران را که با ما همکاری می‌کردند را هم تحریم کرد که نام بردن از آنها شاید در حوصله تان نگنجد.
با بازگشت آمریکا به برجام همه چیز به ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ بر میگردد؟
کارشناسان بر این باورند که اگر جو بایدن نامزد منتخب انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا بخواهد به برجام بازگردد بدون اینکه تمامی اقدامات تحریمی ترامپ بعد از خروج از برجام را ملغی کند، عملا این موضوع یک مسئله کاغذی و روانی است و اثر عملی چندانی ندارد. در واقع، در این شرایط با وجود بازگشت آمریکا به برجام حتی نفت هم نمی‌توانیم بفروشیم.
حسین حاجیلو کارشناس مسائل تحریم و دیپلماسی اقتصادی درباره بازگشت احتمالی آمریکا به برجام در دوره بایدن گفت که آنچه ما از بازگشت بایدن به برجام تصور می‌کنیم با آنچه آمریکایی‌ها معتقدند متفاوت است. تصور برخی از دولتمردان ما این است که با بازگشت جو بایدن به برجام همه چیز به ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ بازخواهد گشت، بنابراین ما به تعهدات برجامی خودمان که به صورت مختصر آن‌را نقض کردیم باز خواهیم گشت و آنها نیز تحریم‌هایی که اعمال کرده بودند را بر خواهند داشت. این در حالی است که نزدیکترین افراد و مشاوران بایدن مانند سالیوان و بلینکن رسماً اعلام کرده‌اند در صورت رای آوردن بایدن، تحریم‌ها را به راحتی برنمی‌دارند و تا زمانی که تضمین محکمی از ایران برای محدودیت در برنامه موشکی و نفوذ منطقه‌ای نگیرند، هیچ تخفیف تحریمی به ایران نخواهند داد.
مجید شاکری کارشناس اقتصادی هم در قالب یادداشتی به بررسی این موضوع پرداخت و نوشت که پس از تروریستی اعلام کردن بانک مرکزی ایران، با اعمال تگ SDGT بر بانک و دارایی‌های آن عملاً امکان استفاده از آن برای کالای اساسی با دست انداز مواجه شد. از آن روز آمریکایی‌ها از نیاز ایران به ذخایر بانک مرکزی برای خرید کالا‌های اساسی بعنوان یک شیر تنظیم گر رفتار امنیتی ایران بهره برده‌اند و ایران را به یک دشمن کاملاً تحت کنترل بدل کرده اند. چرا آمریکایی‌ها (بایدن یا ترامپ) باید از این شیوه عالی کنترل رفتار دست بکشند و تحریم‌های بانک مرکزی را لغو کنند؟
در بخش دیگری از این یادداشت، شاکری در پاسخ به این سوال که آیا آمریکا می‌تواند به برجام بازگردد بدون آنکه تحریم نفتی یا بانک مرکزی را لغو کند؟ گفت که با یک تعریف ضیق از برجام مثل اینکه تحریم کاتسا را نقض فاحش برجام نداند، بله. در واقع تگ SDGT که ذیل کاتسا به صنعت نفت ایران و بانک مرکزی آن اعمال شده است با چنین تعریفی می‌تواند باقی بماند. یعنی آمریکا به برجام بازگردد بدون آنکه عملاً اتفاقی بیفتد. از این لحاظ بین بازگشت به برجام و بازگشت همه چیز به تاریخ خروج آمریکا از برجام تفاوت جدی وجود دارد.
به باور کارشناسان بازگشت آمریکا به برجام تنها در شرایطی محقق می‌شود که این کشور علاوه بر بازگشت به توافقنامه برجام، تمامی تحریم‌های اعمال شده توسط دولت ترامپ بعد از خروج این کشور از برجام را لغو کنند. در این صورت، همه چیز به شرایط ۱۸ اردیبهشت ماه ۹۷ یعنی زمان خروج آمریکا از برجام بازخواهد گشت. در غیر این صورت، واشنگتن صرفا به صورت اسمی و کاغذی به برجام بازگشته است و این اتفاق، تاثیر خاصی بر شرایط اقتصادی کشورمان نخواهد داشت و همچنان در موضوعات مختلف حتی فروش نفت، با مشکلات جدی مواجه هستیم.
به گزارش باشگاه خبرنگاران، حسن هانی زاده کارشناس مسائل بین الملل در این باره می‌گوید که اگر بایدن بخواهد به برجام بازگردد باید یک کمیته‌ای برای بررسی خسارت‌های ایران، با شرکت ایران و آمریکا تشکیل شود و کشور ما در این باره حجم خسارت‌ها را به واشنگتن اعلام کند و ایالات متحده هم باید آن را جبران کند.
