به گزارش راه شلمچه، صنعت لوازم خانگی جزو صنایع بزرگ کشور با اندازه بازار هفت میلیارد دلاری است که در این سال‌ها توسعه قابل توجهی پیدا کرده است. تولید لوازم خانگی در سال ۹۶ حدود هفت میلیون دستگاه بود که در سال گذشته تولید ۱۹ میلیون و 500 هزار دستگاه لوازم خانگی و صادرات ۴۰۰ میلیون دلاری در این حوزه محقق شد. براساس آمارهای رسمی، عمق ساخت داخل یخچال فریزر 60 درصد، تلویزیون 30 درصد، ماشین لباسشویی 58 درصد و کولر آبی 100 درصد است.
وزیر صمت نیز همین هفته در سخنانی به قدرت خرید پایین در این صنعت اذعان کرد. علی‌آبادی با اشاره به تبلیغات تلویزیونی لوازم خانگی گفت: متاسفانه در برخی از صنایع، به دلیل نبود تقاضا مشکل وجود دارد؛ نه اینکه تقاضایی نیست، بلکه مردم نمی‌توانند این تقاضا را تامین کنند و قدرت خرید پایین است؛ در برخی از تبلیغات تلویزیونی می‌بینیم که صنایع اعلام می‌کنند «امسال به قیمت پارسال»؛ منظور از این تبلیغ این است که این صنعت شرایط مطلوبی به لحاظ تقاضا ندارد.
امتیاز ویژه
وضعیت امروز صنعت لوازم خانگی به اتفاقات چند سال اخیر باز می‌گردد. در سال 97 پس از پایان برجام، مسئولان واردات لوازم خانگی را به شدت محدود کردند تا از این طریق هم از هدر رفت منابع ارزی جلوگیری و هم برای رشد تولید داخلی فرصتی فراهم شود. بررسی وضعیت تولید لوازم خانگی اما نشان می‌دهد این تصمیم در سال‌های گذشته نه تنها کمکی به جلوگیری از خروج ارز از کشور نکرده بلکه گاهی به ضرر مصرف‌کننده هم تمام شده است.
طبق مصوبه اولیه شورای هماهنگی سران سه قوه در سال ۱۳۹۷ و تمدید آن، ممنوعیت واردات لوازم خانگی تا پایان سال ۱۴۰۰ ادامه داشت اما این تصمیم تاکنون به صورت سالانه تمدید شده است.
اوایل سال 1400 هم برخی از تولیدکنندگان در نامه‌ای به مقام معظم رهبری خواستار ممنوعیت واردات لوازم خانگی کره‌ای شدند که ایشان نیز با این درخواست موافقت کردند و مقرر شد واردات این گروه کالایی ممنوع شود.
اما اواخر بهمن ماه همان سال، مقام معظم رهبری با ابراز گلایه از برخی تولیدکنندگان داخلی لوازم خانگی فرمودند که «با وجود حمایت‌هایی که از این تولیدکنندگان شد اما گفته می‌شود برخی محصولات آنها تا دو برابر افزایش قیمت داشته که نباید این‌گونه باشد.»
دلایل گرانی
امتیازات سال‌های اخیر برای تولیدکنندگان داخلی در نظر گرفته شد و شرایط شبه انحصاری برای آنها به‌وجود آمد اما نتیجه مطلوبی از این وضعیت به دست نیامد.
«عباس ابهری»، عضو هیئت‌مدیره انجمن تولیدکنندگان لوازم خانگی درخصوص گرانی لوازم خانگی در گفت‌وگو با ایرنا اظهار داشت: از لحظه ثبت سفارش واردات قطعات لوازم خانگی مدت زمانی طولانی سپری می‌شود تا تولیدکنندگان بتوانند به قطعات دست پیدا کنند؛ همچنین مسائلی از جمله عوارض گمرکی، بیمه و مالیات سبب می‌شود تا در بعضی از کالاها قیمت تمام شده افزایش پیدا کند.
وی افزود: زیرساخت‌های تولید اکنون ایجاد شده و با وجود اینکه بانک‌ها تسهیلات ریالی و ارزی به تولیدکننده لوازم خانگی داخلی پرداخت نمی‌کنند، سرمایه‌گذاری صورت گرفته است و تولیدکنندگان در حال رقابت با کالای خارجی هستند.
عضو انجمن لوازم خانگی با بیان اینکه کالاهای داخلی قابل رقابت با کالاهای خارجی هستند، گفت: تولیدکننده شناسنامه‌داری که دارای کارخانه، برند، مشخصات فنی و سابقه است، کالایی که تولید می‌کند از نظر کیفی با کالای مشابه خارجی نه‌تنها رقابت می‌کند؛ بلکه بهتر است.
عوارض انحصار
اما منتقدان درباره نتیجه حمایت از این صنعت نظر دیگری دارند. روح‌الله عباسپور، سخنگوی کمیسیون صنایع و معادن مجلس در گفت‌وگو با کیهان با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر حمایت‌های زیادی از صنعت لوازم خانگی شده، گفت: در راستای خود اتکایی و درون‌زایی از این صنعت حمایت شد و حتی مقام معظم رهبری هم از این صنعت برای بومی شدن و رفاه حال مردم حمایت کردند.
وی افزود: تنوع در بازار لوازم خانگی بسیار خوب و کیفیت محصولات داخلی ساخته شده هم خوب است. مردم هم از تولید داخل استقبال کرده‌اند اما این قضیه نباید به هیچ وجه منجر به سوءاستفاده تولیدکنندگان شود.
وی تاکید کرد: تولیدکنندگان لوازم خانگی نباید فکر کنند که یک بازار کاملا انحصاری در اختیار دارند و اگر تولیدات گران‌قیمت بخواهد ادامه‌دار باشد به نحوی که کیفیت و قیمت متناظر با هم نباشد، قطعا برای کنترل و تنظیم بازار نسبت به واردات اقدام خواهد شد.
لوازم خانگی در مسیر خودروهای مونتاژی
«جلال رشیدی کوچی»، عضو کمیسیون امور داخلی و شوراهای مجلس هم با بیان اینکه چرا قیمت یک ماشین لباسشویی داخلی سه برابر بهای این کالا در بازار جهانی است، به خانه ملت گفت: آمارسازی غلط توسط دست‌های پشت‌پرده‌ای که نفع آنها در ایجاد انحصار و گرانی است موجب ظلم به مردم می‌شود.
نماینده مردم مرودشت درباره گرانی لوازم خانگی، گفت: ایجاد انحصار در هر صنعت موجب از بین رفتن نظم بازار به نفع تولیدکنندگان می‌شود که اکنون نیز این اتفاق برای بازار لوازم خانگی رخ داده است.
وی افزود: اگر از تولید داخل حمایت می‌شود، برخی تولیدکنندگان به جای اینکه این موضوع را به فال نیک بگیرند و از آن برای رضایتمندی مردم استفاده کنند، قیمت‌ها را سرسام‌آور افزایش می‌دهند.
این نماینده مجلس یازدهم ادامه داد: در حال حاضر عموم لوازم خانگی تولیدی در داخل مانند خودروهای مونتاژی هستند. به این معنا که موتور و بدنه موردنیاز آنها از چین وارد و در داخل مونتاژ می‌شود، البته برخی از قطعات آن نیز در داخل قالب‌گیری می‌شود.
رشیدی کوچی تصریح کرد: قیمت مواد اولیه موردنیاز تولید لوازم خانگی کاملا مشخص است اما تعجب می‌کنم. به‌طور مثال چرا قیمت یک ماشین لباسشویی داخلی سه برابر بهای این کالا در بازار جهانی است. هر جا به منظور حمایت از تولید داخل انحصار ایجاد شد، متاسفانه برخی تولیدکننده‌ها گستاخ شدند، به نظر من این حمایت از تولید نیست اگر قرار است از تولید حمایت شود باید مردم از آن منتفع شوند نه صرفا سهامداران که وضعیت آن مشخص است.
چالش‌های صنعت
صنعت لوازم خانگی علی‌رغم حمایت‌ها با چالش‌هایی نیز دست و پنجه نرم می‌کند. «محمد فرهاد کیایی»، عضو هیئت مدیره کانون لوازم خانگی ایران با اشاره به مسئله تحریم و خروج شرکت‌های خارجی از کشور و ممنوعیت واردات از سال ۹۷ به مهر گفت: بر اساس آمارهای رسمی، نیاز بازار لوازم خانگی کشور سالانه حدود شش میلیارد دلار است. جالب اینکه بیش از دو میلیون و هفتصد دستگاه انواع یخچال فریزر سال گذشته توسط ۳۰ تولیدکننده بزرگ کشور تولید و بخشی زیادی از نیاز بازار از این طریق تأمین شد.
وی همچنین به قیمت گذاری دستوری در این صنعت اشاره کرد و افزود: وقتی قیمت‌گذاری دستوری حاکم می‌شود نباید انتظار نوآوری خاصی در صنعت داشت زیرا، گاهی اوقات بعضی از نوآوری‌ها و فناوری‌ها، هزینه‌هایی به همراه دارند.
کیایی گفت: مثلًا استفاده از کمپرسور اینوِرتِر برای کاهش مصرف انرژی در یخچال فریزر، یک کالای اساسی است که تمام وقت کار می‌کند، اما تولیدکننده به دلیل افزایش قیمت رغبتی برای استفاده از این مزیت ندارد.
عضو هیئت مدیره کانون لوازم خانگی، تصریح کرد: سالانه یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار صرف واردات اجزا، قطعات و انواع لوازم خانگی می‌شود که حدود ۷۰۰ میلیون دلار آن سهم واردات مواد اولیه است.
مزیت‌های تولید در ایران
وی ادامه داد: مزیت‌هایی در برخی مواد اولیه و قطعات در کشور وجود دارد که سایر کشورها این مزیت را ندارند از جمله گاز ایزوبوتان و سیکلوپنتان که از ملزومات اصلی در صنعت یخچال‌سازی است. در حال حاضر ۱۰ برابر نیاز داخل تولید می‌شود و کشورهای منطقه در صنعت لوازم خانگی هم به این گازها نیاز دارند و از کشورهایی مثل چین و کره تأمین می‌کنند.
کیایی افزود: اگر کمپرسور اینورتر در یخچال فریزر استفاده شود ۲۰ تا ۲۵ درصد کاهش مصرف انرژی اتفاق می‌افتد، اما به دلیل اینکه قدرت خرید مردم کاهش یافته، خریدار حاضر نیست بهای آن را پرداخت کند، از طرفی هم نه تنها مشوق‌هایی برای تولیدکننده در نظر گرفته نمی‌شود حتی موانعی هم ایجاد می‌شود.
شایعه آزادسازی واردات
گفتنی است آذرماه سال گذشته خبری مبنی بر آزادسازی واردات لوازم خانگی در برخی رسانه‌ها منتشر شد و برداشت‌های متفاوتی را به همراه داشت.
اما اصل ماجرا این بود که برخی رسانه‌ها، بخشنامه صادر شده از سوی محمد مخبر، معاون اول رئیس‌جمهور درباره جلوگیری از واردات لوازم برقی و گازسوز با گرید غیراستاندارد انرژی را با شایعه آزاد شدن واردات لوازم خانگی منتشر کردند.
همان زمان «عباس هاشمی»، رئیس انجمن لوازم خانگی، در پاسخ به این پرسش که آیا این بخشنامه به‌معنای آزادسازی لوازم خانگی است؟ گفت: خیر، در این بخشنامه کاملاً صریح به استانداردهای لوازم برقی و گازسوز خانگی اشاره شده است. درواقع این بخشنامه مربوط به اقلامی است که واردات آنها آزاد بوده و استانداردهای مصرف انرژی نداشتند. به عنوان مثال، اقلامی نظیر کولر گازی که درحال‌حاضر به‌صورت محدود از رویه قانونی وارد می‌شوند، با این بخشنامه در واردات آنها محدودیت ایجاد خواهد شد.
به گفته وی آزادسازی واردات صورت نگرفته است و این مصوبه اصلا ارتباطی با آزادسازی ندارد زیرا در حال حاضر با وجود محدودیت، برخی کالاها مانند اسپیلت، سشوار و برخی اقلام لوازم خانگی کوچک به دلیل کافی نبودن تولیدات داخلی، به کشور به صورت محدود وارد می‌شوند.
قیمت بالای لوازم خانگی از طرفی موجب شده تا برخی مردم به اجناس قاچاق و اجناس نامرغوب متوسل شوند که در نهایت هزینه بالای تعمیرات را به آنها تحمیل می‌کند و از طرفی هم برخی متوسل به خرید قسطی می‌شوند.
گلایه مردم در فضای مجازی نشان می‌دهد که سود اقساط در برخی مراکز فروش لوازم خانگی هم به شکل نامتعارفی بسیار بیشتر از نرخ معمول در بازار است. به نظر می‌رسد هزینه تبلیغات سنگین تلویزیونی و محیطی برخی فروشندگان باید از اقشار متوسط و کم‌درآمد جامعه که خرید اقساطی را راهی برای غلبه بر مشکلات خود می‌دانند، دریافت شود.
زمان عمل به یک وعده
عباس علی‌آبادی، وزیر صمت آبان ماه سال گذشته در حاشیه بازدید از نمایشگاه لوازم خانگی اظهار کرد: هدف ما از مدیریت عرصه تجارت، حمایت از تولید است. اما حمایت از تولید به این معنا نیست که رقابت را از آنها بگیرد. باید به سمتی حرکت کنیم که در عین رقابت‌پذیر کردن صنایع، فرصت انتخاب را برای مردم فراهم کنیم.
وی افزود: بنابراین فکر می‌کنم در آینده مسیر ما مسیری نخواهد بود که به لوازم خانگی به صورت انحصار نگاه کنیم. این فضا برای مردم وجود دارد که انتخاب کنند و برای رقابت‌پذیر کردن کالاهای ایرانی، با رعایت تعرفه‌های مناسب، ارائه مجوز برای واردات لوازم خانگی انجام خواهد شد. به گفته این مقام مسئول صنعت لوازم خانگی به لحاظ کیفی و کمی به جایگاهی رسیده که می‌تواند با تولیدات خارجی رقابت کند.
بر اساس اظهارات علی‌آبادی، صنعت لوازم خانگی سال گذشته به بلوغ کامل برای رقابت با خارجی‌ها رسیده، اما سؤال این است که چرا قیمت‌های لوازم خانگی داخلی هنوز هم این‌قدر بالا است به طوری که عملا از توان مالی بسیاری از خانوارها خارج شده است. وزارت صمت برای ایجاد رقابت و کاهش قیمت‌ها همزمان با حفظ کیفیت چه گام‌هایی برداشته است؟ آیا صنعت لوازم خانگی هم قرار است همان راه خودروسازی، یعنی انحصار، کیفیت پایین و قیمت‌های گزاف را طی کند؟
